Ishulli i Sazanit: Një territor strategjik apo kartë pazari politik?
Nga Marlind Laçi
Gjatë muajve të fundit, debati rreth Sazanit – ishulli i vetëm i Shqipërisë – është intensifikuar dukshëm. Kjo çështje mori hov të ri pas marrjes së detyrës nga Presidenti amerikan Donald Trump, pasi raportohet se Kryeministri shqiptar Edi Rama është shprehur i gatshëm ta transferojë këtë ishull me rëndësi strategjike te dhëndri i Trump-it, Jared Kushner. Një veprim i tillë ka shkaktuar shqetësime serioze në lidhje me sigurinë kombëtare dhe sovranitetin e vendit.
Historikisht, Ishulli i Sazanit ka pasur rol kyç ushtarak për Shqipërinë. I pozicionuar në hyrje të Gjirit të Vlorës, aty ku deti Adriatik takohet me Jonin, në ngushticën e Otrantos, ishulli ka qenë një pikë strategjike për kontrollin e lëvizjeve detare, veçanërisht gjatë periudhës së Luftës së Ftohtë.
Në vitet 1950, në kuadër të aleancës shqiptaro-sovjetike, Sazani u shndërrua në një bazë detare të rëndësishme për flotën sovjetike në Mesdhe. Infrastruktura moderne ushtarake e ndërtuar në atë kohë e bëri ishullin një pikë vëzhgimi ndaj ndikimit perëndimor në rajon.
Pas prishjes së marrëdhënieve me Bashkimin Sovjetik në vitin 1961, Sazani kaloi në kontroll të plotë të ushtrisë shqiptare dhe u fortifikua më tej.
Megjithatë, me rënien e regjimit komunist në fillim të viteve 1990 dhe kalimin e vendit nga diktatura totalitare drejt një pluralizmi shpesh të karakterizuar si kaotik dhe i paqëndrueshëm, ishulli u braktis gradualisht nga aspekti ushtarak dhe u hap në mënyrë të kufizuar për turizëm dhe kërkime shkencore.
Ajo që e bën të shqetësueshme narrativën aktuale është perceptimi në rritje se elitat politike në Shqipëri po e trajtojnë pushtetin shtetëror dhe pasuritë kombëtare si pronë private, duke i përdorur ato për përfitime politike dhe personale në vend që t’i menaxhojnë me përgjegjësi dhe ndershmëri. Në këtë kontekst, një transferim i mundshëm i Sazanit te Kushner mund të shihet si një koncesion territorial në këmbim të një favori politik.
Kjo sjellje bie në kontrast të hapur me deklaratën e Kryeministrit Rama nga viti 2016, ku ai e cilësonte zgjedhjen e Donald Trump si “një katastrofë për Shtetet e Bashkuara të Amerikës”.
Kthesa në qëndrimin politik ngre pyetje nëse pasuritë shtetërore po përdoren për kompensimin e kalkulimeve të gabuara diplomatike personale, në vend që të ruhen për të mirën publike.
Një tjetër shqetësim është përforcimi i perceptimit se Shqipëria po shndërrohet – në kuptimin metaforik – në “një tokë pa popull për një popull pa tokë”. Kjo shprehje, me nuanca të ideologjive kolonialiste, po përdoret gjithnjë e më shpesh për të përshkruar emigrimin masiv të të rinjve, zbrazjen e qeverisjes vendore nga përmbajtja, dhe tashmë, edhe për shitjen e mundshme të Ishullit të Sazanit.
Nëse këto pretendime rezultojnë të vërteta, atëherë ato do të përbënin një shkelje të Kushtetutës së Shqipërisë dhe të vetë thelbit të sovranitetit kombëtar.
Veçanërisht alarmante janë spekulimet në rritje rreth ndikimit të lobit të fuqishëm të huaj, përfshirë lobin sionist, në formësimin e politikës shqiptare. Këto spekulime shtrihen që nga propozime të mëhershme si “shteti bektashi”, e deri te raportet aktuale që përfshijnë Jared Kushner – një figurë e njohur në këto rrethe.
Ndërkohë që janë paraqitur plane për ndërtimin e resorteve luksoze në Sazan, mbetet pyetja: sa seriozisht e trajton qeveria shqiptare mbrojtjen e pasurive publike dhe të interesit kombëtar? A është Shqipëria një vend aq i pasur me territore sa të ofrojë tokë strategjike interesave të huaja?
Këto pyetje kërkojnë urgjentisht një debat publik të hapur – jo vendime të marra pas dyerve të mbyllura, por procese transparente nën mbikëqyrjen e qytetarëve, ligjit kushtetues dhe vëzhguesve ndërkombëtarë.