Samarkandi: "Kryeqyteti Kulturor i Botës Islame" shquhet me strukturat historike dhe kulturore
I shpallur si “Kryeqyteti Kulturor i Botës Islame për vitin 2025” nga Organizata Arsimore, Shkencore dhe Kulturore e Botës Islame (ISESCO), qyteti historik i Samarkandit në Uzbekistan posedon vepra të rëndësishme të qytetërimit turko-islam.
Samarkandi shquhet si një nga qytetet më të lashta të qytetërimit turk të Azisë Qendrore me historinë afërsisht 2.800-vjeçare dhe shkëlqen me trashëgiminë e tij historike dhe kulturore.
I përshkruar si "Roma e Lindjes" dhe një nga qendrat e rëndësishme të qytetërimit turko-islam për shekuj me radhë, Samarkandi, me strukturat historike dhe kulturore, shquhet edhe si kryeqyteti i shteteve turke të themeluara në periudha të ndryshme.
- Samarkandi, shtëpia e më shumë se një mijë strukturave historike dhe kulturore
Samarkandi, shtëpia e veprave të rëndësishme të qytetërimit turko-islamik, nuk është vetëm qyteti i dytë më i madh i Uzbekistanit, por gjithashtu "strehon" më shumë se një mijë asete historike dhe kulturore me një histori që daton që nga shekulli i 8-të para Krishtit.
Qyteti i Samarkandit, i cili shërbeu si kryeqytet i shumë shteteve turke, duke përfshirë Karahanidët Perëndimorë, Shejbanitët dhe Timuridët, i magjeps ata që e shohin me xhamitë me kupola blu të ndërtuara në Mesjetë, medresetë, karavanserajet e zbukuruara me pllaka dhe minare që shtrihen "deri në qiell".
Ai gjithashtu mbante një pozicion kyç në Rrugën e Madhe të Mëndafshit midis Kinës dhe Evropës për shekuj me radhë. Gjithashtu ishte një nga qendrat më të rëndësishme tregtare të periudhës dhe spikati si një nga qendrat shkencore botërore në Mesjetë. Qindra shkencëtarë nga e gjithë bota prodhuan vepra unike në medresetë e Samarkandit.
Sheshi Registan, një nga shembujt e rrallë të arkitekturës turke të Azisë Qendrore në Samarkand, është shtëpia e qindra strukturave historike dhe kulturore, të tilla si Kompleksi Shahi Zinde, ku ndodhet tyrbja e kushëririt të hazreti Muhamedit, i cili u martirizua gjatë periudhës Emevite, Varri i Emirit Guri, ku ndodhet varri i Emir Timurit, themeluesit të Perandorisë Timuride, Observatori i Ulughbeyit i ndërtuar nga matematikani dhe astronomi i famshëm Timur Sultan Mirza Ulughbey, Medreseja Bibi Hanim e ndërtuar nga gruaja e Timurit, Bibi Hanim, dhe Xhamia Hazreti Hizrit, xhamia e parë në Azinë Qendrore, e themeluar në vitin 712.
Samarkandi përmban gjithashtu varret dhe tyrbet e dijetarëve dhe ulemave të mëdhenj të botës islame, si Imam Buhariu, Imam Maturidiu dhe Hoxha Ahrar Veli, si dhe të figurave të rëndësishme si Emir Timuri, themeluesi i Shtetit Timurid, dhe matematikani dhe astronomi i famshëm, Mirza Ulughbey.
Qyteti antik i Samarkandit u përfshi në Listën e Trashëgimisë Botërore të Organizatës së Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë (UNESCO) në vitin 2001. Në vitin 2007, nën kujdesin e UNESCO-s, festoi 2.750-vjetorin e themelimit.
- Sheshi Registan, "zemra "e Samarkandit
Sheshi Registan, i quajtur "zemra" e Samarkandit, e ruan shkëlqimin e tij shekuj pas themelimit të tij. I përshkruar si perla e Azisë Qendrore dhe i ndërtuar nga sundimtarë të ndryshëm gjatë Mesjetës, Kompleksi i Registanit ka qenë ndër simbolet e qytetit për shekuj me radhë.
Registani, i cili u bë sheshi kryesor i Samarkandit pas shekullit të 15-të dhe nuk ka ekuivalent në botë, ishte vendi ku lexoheshin dekretet e sundimtarëve, ekzekutoheshin dënimet me vdekje dhe mbaheshin ceremoni e ngjarje të ndryshme në periudha të ndryshme, ndërsa medresetë në kompleksin e tij vepronin si qendrat shkencore më me ndikim të periudhës.
E vendosur në Sheshin Registan, që do të thotë "zonë me rërë", struktura e parë e kompleksit, Medreseja Ulughbey, u themelua nga astronomi Mirza Ulughbey në vitet 1417-1420. Medreseja, ku Ulughbey dha mësime të matematikës dhe astronomisë deri në vdekjen e tij, u bë një nga universitetet më me ndikim të kohës./AA
